โขนตอนพระจักราวตาร ที่มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง จัดแสดงที่ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย 7 พ.ย.–8 ธ.ค.2567 นี้ครับ
แค่ฉากที่ 1 ใครเคยท่องโคลง “นารายณ์บรรทมสินธุ์ นานตื่น…” เคยดูภาพจิตรกรรมฝาผนังระเบียงวัดพระแก้ว หรือติดตามประติมากรรมหินสลักทับหลังปราสาทเขาพนมรุ้ง ฯลฯ ดูฉากอลังการงานสร้างนารายณ์บรรทมสินธุ์ สลับร่างเป็นฉากโขน องค์นารายณ์บรรทมเหนือ พระที่นั่งไวกุณฐ์บนเกษียรสมุทร
เห็น 7 เศียร อนันตนาคราชเคลื่อนไหวคล้ายมีชีวิตจริงๆ
แฟนๆ ประจำโขนพระราชทานฯ ก็ปรบมือกรี๊ดกันสนั่น…สมใจ สาใจ คุ้มค่าเวลาที่รอคอย
นี่คือเวลาองค์พระจักรา ขอทรงพักงานหนักบ้าง…แค่นี้ยังไม่พอ…
พระอินทร์ ก็ทรงช้างสามเศียร (เอราวัณ) ลิ่วๆจากสวรรค์ดาวดึงส์ มากราบทูลข่าว
เรื่องที่ทรงท้านนทุก เจ้ายักษ์หัวล้านไว้ บัดนี้ มันเกิดเป็นยักษ์ทศกัณฐ์ สิบเศียรยี่สิบมือ รอการทดสอบฝีมือรอบใหม่…เรื่องในโขนตอนนี้ ภาษาชาวบ้านสำหรับองค์นารายณ์ ก็คือ “งานเข้า”
ในหนังสือที่ผมซื้ออ่านเป็นคู่มือ เพื่อจะดูโขนให้เข้าใจ…การแสดงโขนครั้งนี้ แบ่งเป็น 2 องก์
องก์ที่ 1 มี 4 ฉาก ต่อจากฉาก 1 นารายณ์บรรทมสินธุ์ ก็ถึงฉากกฤษฎาภินิหารพระรามา ฉากสำมนักขาก่อศึก ฉากพลัดพราก…ก็พักครึ่งเวลา
องก์ที่ 2 ก็มีอีก 4 ฉาก คนดูเศร้าๆเหงาๆ นางสีดาถูกลักพา…ฉาก 5 ฉากรบบนฟ้า ทศกัณฐ์รบสดายุ…ฉากพระรามได้พล…เปิดตัวหนุมานทหารเอก ก่อนจะได้กองทัพวานรแถม…ได้น่ารักนักหนา
พระลักษณ์ นั่งใช้กิ่งไม้พัดวีพระราม…อยู่บนก้อนหินใหญ่ เจ้าลิงเผือกตัวดีก็แอบดูอยู่บนต้นไม้ หักกิ่งไม้ยั่วพระลักษณ์ กุ๊กกิ๊กกันด้วยภาษากาย ให้คนดูยิ้ม…โดยไม่มีบทพากย์บทเจรจาโขน
แต่หลายฉาก…หากไม่ได้อ่านจากหนังสือคู่มือ…คนไทยอ่อนภาษาอังกฤษดูก็คงต้องเดา เพราะจอคำอธิบายท่านใช้ภาษาฝรั่ง ผมจำได้ เคยดูคำบอกเล่าเป็นภาษาไทย…หรือว่า งานเขียนภาษาไทยยากเกินไปแล้ว
โดยภาพรวมๆ ขอชมโขนพระจักราวตาร…ทุกฉากกระชับสั้น…ไม่มีฉากรำเต้น ยืดยาดยาวจนเหนื่อยหัวใจ ดูสนุกเพลินตั้งแต่ต้นจนจบ
จนทำให้นึกถึง ตอนจองถนน…ลิงขาวลิงดำ หนุมานกับนิลพัท หักเหลี่ยมโยนก้อนหิน
การจัดแสดงโขนของมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ แต่ละครั้งไม่ใช่จะเกิดขึ้นได้ง่าย มีค่าใช้จ่ายสูง แต่อุดมการณ์ที่คณะกรรมการ และผู้มีส่วนร่วมดำเนินงาน ทุกคนทุกฝ่ายต่างเชิดชูไว้เป็นหลักชัยแห่งการทุ่มเทสรรพกำลัง
คือพระราชปรารภของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่พระราชดำรัสไว้ สำหรับการอนุรักษ์ศิลป วัฒนธรรมว่า
“ขาดทุนของฉัน คือกำไรของแผ่นดิน”
และพระราชดำรัส ในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิตาลัย สวนจิตรลดา 11 ส.ค.2562 ว่า
การแสดงโขนครั้งนี้ ไม่ใช่จะประสบความสำเร็จ เพียงแค่ได้เผยแพร่ศิลปการแสดงชั้นสูงของไทยเราเท่านั้น แต่ยังเกิดสิ่งที่มีคุณค่าเพิ่มขึ้นมาอีก
คือพวกเราได้สร้างช่างฝีมือรุ่นใหม่เอี่ยมขึ้นมา ที่เข้าใจถ่องแท้ถึงศิลปะการสร้างเครื่องแต่งกายโขน และได้เห็นความผูกพันอย่างใกล้ชิดแบบสังคมไทยสมัยโบราณ
ลูกหลานจูงมือพ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย คนแก่ใกล้บ้านไปดูโขน…
รีบหาซื้อตั๋วดูกันให้ได้ เท่าที่ผมฟังข่าว ใกล้หมดเต็มที หรือจะไม่มีแล้วก็ไม่รู้.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม
แหล่งข่าว: ไทยรัฐ