น้ำท่วมแม่สาย: การเปลี่ยนแปลงที่คุกคามชุมชน

มวลน้ำมหาศาล โถมซัดเข้าท่วมชุมชนสายลมจอย ตลาดการค้าชายแดน อ.แม่สาย จ.เชียงราย ถูกน้ำท่วมเป็นครั้งที่ 8 ในรอบปี ครั้งนี้หนักหน่วงทั้งมวลน้ำ และทะเลโคลน ซึ่งจริงแล้วต้นเหตุท่วมซ้ำซากมาจากมนุษย์

เบื้องหลังเหตุการณ์น้ำท่วมแม่สาย จ.เชียงราย ว่ามาจากสาเหตุใด และอะไรที่ทำให้ “แม่สาย” ต้องจมอยู่ใต้ทะเลโคลน และปมเหตุของการเกิดน้ำท่วม มาจากสาเหตุใด หลักฐานภาพถ่ายแม่สายในอดีตกับปัจจุบัน ที่ฟ้องอะไรบางอย่าง … ไปไขคำตอบกับ ภารกิจ “SEE TRUE”

หลังพายุถล่มภาคเหนือ “SEE TRUE” ลงพื้นที่สำรวจความเสียหาย “บ้านถ้ำผาจม” พื้นที่รับน้ำจุดแรก พังราบจมอยู่ใต้ทะเลโคลน อาคารบ้านเรือน มีแต่ซากปรักหักพัง รถลากข้าวของพังพินาศย่อยยับ การเกิดมหาอุทกภัยที่แม่สาย ถูกตั้งคำถามมากมาย เราออกค้นหาคำตอบจนได้หลักฐานเชิงประจักษ์ นั่นคือ “ความเจริญและการขยายตัวของเมือง” เป็นตัวแปรสำคัญทำให้เกิดน้ำท่วมใหญ่

แม่สาย การเปลี่ยนแปลงขวางทางน้ำ

ความเจริญไม่สามารถหยุดยั้งได้ แต่ควรทำควบคู่ไปกับการบริหารจัดการน้ำที่ดี ลุงจรูญ บารมีชัย นักอนุรักษ์ภาพเก่า ชาวแม่สาย ถ่ายและเก็บสะสมภาพพื้นที่ชายแดนแม่สาย ในอดีตที่บ่งบอกว่าเมื่อก่อนแม่น้ำสายมีความกว้างมากกว่าตอนนี้

ปัจจุบันแม่น้ำสายแคบลงไปถนัดตา 2 ฟากฝั่งเต็มไปด้วยบ้านเรือนและร้านค้า ภาพแรก ถ่ายไว้ราวปี 2495-2505 เป็นภาพพื้นที่อำเภอแม่สาย และฝั่งท่าขี้เหล็กในมุมกว้าง แทบไม่มีบ้านเรือนประชาชน มีแต่ถนนและป่า แต่ภาพปัจจุบันแน่นไปด้วยอาคารบ้านเรือนความเจริญ ภาพที่ 2 ถ่ายเมื่อปี 2500-2505 ถ่ายไว้กลางสะพานข้ามเขตแดนไทยพม่า สองฟากฝั่งแทบไม่มีบ้านคนเลยเช่นกัน แต่ภาพถ่ายปัจจุบัน เนืองแน่นไปด้วยอาคารร้านตลาด ภาพที่ 3 ถ่ายไว้หลัง

ปี 2500 ถ่ายจากพระธาตุดอยเวา ลงมาเห็นหมู่บ้านสายลมจอยเมื่อปี 2500 ซึ่งตลาดสายลมจอยตอนนี้กลายเป็นที่รับน้ำป่าพังราบ ภาพที่ 4 เป็นภาพถนนก่อนข้ามด่านชายแดนไทย-เมียนมา เมื่อปี 2504 เมื่อก่อนมีแต่ถนนโล่งๆ แต่ตอนนี้แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

งบประมาณมหาศาล แก้น้ำท่วมไม่ได้

SEETRUE ชำแหละตัวเลขงบประมาณแผ่นดินปี 2566 ของรัฐบาลชุดก่อน มีทั้งสิ้น กว่า 3.1 ล้านล้านบาท จำแนกเป็นงบที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการน้ำ แบ่งตามประเภทการใช้ เช่น น้ำท่วม ประตูระบายน้ำ ผักตบชวา ซ่อมแซมทางระบายน้ำ ซ่อมแซมบานระบาย รับน้ำป่า อาคารระบายน้ำ แก้มลิง ทั้งหมดมีประมาณ 6,511 โครงการ รวมเป็นเงินงบประมาณกว่า 5 หมื่นล้าน

ถูกจัดสรรไปบริหารจัดการน้ำในประเทศไทย มากสุด คือ ก่อสร้างเขื่อนป้องกันตลิ่ง ก่อสร้างระบบระบายน้ำและประตูระบายน้ำ ก่อสร้างฝาย ทำระบบป้องกันน้ำท่วมพื้นที่ชุมชน ขุดลอกและกำจัดวัชพืช ปรับปรุงซ่อมแซมเขื่อน ฝาย อ่างเก็บน้ำ ขุดคลองระบายน้ำ ซ่อมแซมประตูระบายน้ำ ทางระบายน้ำ คลองส่งน้ำ ระบบระบายน้ำ และอื่น ๆ เช่นติดตั้งและบำรุงรักษาระบบเตือนภัย แต่งบกว่า 5 หมื่นล้านก็มิได้ทำให้คนไทยพ้นภัย จึงมีการตั้งคำถามตามมามากมาย ว่าเม็ดเงินจำนวนมหาศาลเหล่านี้ ถูกนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ และมีประสิทธิภาพจริงหรือไม่

ล่าสุด ครม.ภายใต้การนำของนายกฯ แพทองธาร อนุมัติงบกลางอีกกว่า 3 พันล้าน เพื่อช่วยเหลือผู้ประสบภัย ที่กำลังเผชิญชะตากรรม เร่งเยียวยาทั้งสภาพความเป็นอยู่สภาพจิตใจ ปัญหาภัยธรรมชาติเป็นเรื่องเกินคาดเดา

ดังนั้น ทรัพยากรธรรมชาติ ผืนป่า และต้นน้ำลำธาร เป็นสิ่งสำคัญที่ทุกคนต้องอนุรักษ์ไว้ ไม่ตัดไม้ทำลายป่า ไม่เห็นแก่ประโยชน์ส่วนตน เพื่อให้ทุกคนอยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างปลอดภัย และนี่คือคำตอบของ อะไรอยู่เบื้องหลังเรื่องนี้ ติดตามได้ใน ภารกิจ SEETRUE … ให้คุณเห็นความจริง ติดตามต่อเนื่องในวันที่ 7 – 8 ต.ค. 67 ทางรายการไทยรัฐนิวส์โชว์ เวลา 21.00 น.